Vensterlanden
150 jaar Stijn Streuvels
150 jaar na de geboorte van Stijn Streuvels verrijzen vijf monumenten in het Streuveliaanse landschap tussen Leie en Schelde.
In november 2020 polste erfgoed zuidwest of Bolwerk interesse had om een trekkersrol op te nemen voor een project in het kader van 150 jaar Stijn Streuvels. Erfgoed zuidwest is de cultureel-erfgoedcel voor de dertien steden en gemeenten in Zuid-West-Vlaanderen. De cel was van plan een project in te dienen binnen het bovenlokaal cultuurdecreet met als werktitel 'Streuvelsvensters'. Na enkele uitwisselingen krijgt het basisidee vorm. In het landschap van Zuid-West-Vlaanderen komen vijf tijdelijke vensters als knipoog naar het roemruchte venster in Stijn Streuvels’ Lijsternest. De tijdelijke interventies representeren prominent aanwezige thema’s in zijn oeuvre. Die thema’s zijn natuurbehoud, migratie, psychologische kwetsbaarheid, taal en vakmanschap.
Thomas Jacques licht Streuvels' werk toe
Een bovenlokale dimensie, interventies in de publieke ruimte, cultureel erfgoed, ontwerpen bedenken en maken,… stuk voor stuk ingrediënten die perfect matchen met de waarden van Bolwerk. Bovendien is er het idee om startende freelancers en andere stakeholders uit het Bolwerk netwerk actief bij het project te betrekken.
In april 2021 krijgt erfgoed zuidwest een positieve beslissing in de bus. Minister-president Jambon heeft het project gehonoreerd. Van dan af, staat Bolwerk in voor het creatieproces en productie van het project dat ondertussen de titel Vensterlanden kreeg. De vijf tijdelijke vensters confronteren Stijn Streuvels’ kijk op landschap en mensheid met onze eigen, hedendaagse blik.
Aäron van Karkas in gesprek tijdens de co-creatie
In oktober 2021 brengen we een aantal organisaties samen in Bolwerk. Elke organisatie heeft een link heeft met één van de geselecteerde thema’s. Stedelijke Kunstacademie Waregem, De MaRe, het Magnolia Collective, Bolwerk en Natuurpunt. Ze zijn vertegenwoordigd door twee ambassadeurs. Na een introductie in het leven en werk van Streuvels, gidst Aäron Leman (Karkas) hen doorheen drie co-creatie sessies: brainstorms, ideeën-clusters, design briefs, presentaties, feedback, prototypes, ideeëngeneratie voor locaties,… het komt allemaal aan bod. Op de laatste sessie stellen we de finale concepten voor tijdens een lunch in D’Halve Mane, op een boogscheut van het Lijsternest.
Ambachtsvrouwen Cathy en Bo lichten hun idee toe
Voor de realisatie van drie installaties doet Bolwerk beroep op het jonge bedrijf Ambacht van Jonas Bohez, lid van Jongbloed. Hij vertaalt de bedachte concepten (taal, rouw, ambacht) naar technische, realiseerbare ontwerpen. Samen installeren we de installaties op de gekozen locaties. Bolwerk betrekt fotograaf Hans Verscheure die ook na Track & Trace bij ons actief gebleven is. De dames van Magnolia prepareren in Bolwerk de kledij voor de migratie-installatie en Wouter Doornaert, boomexpert bij Nester, helpt om die op te hangen in de mooie platanen-rij aan de Avelgemse Meersen. Via Bolwerk treden Bo Claeys en Cathy Bertel op als ambassadeur tijdens het co-creatie traject. Net als Aäron Leman, die dit traject uitwerkte, maken deze deelnemers stuk voor stuk deel uit van Bolwerks ecosysteem.
Marianne en Monica van het Magnolia Collective
Doe gelijk de bomen doen, groeien en laten groeien - Stijn Streuvels
Venster - Natuur
Stijn Streuvels is onlosmakelijk met de natuur verbonden. Het bekende raam aan zijn schrijftafel in het Lijsternest was letterlijk een venster om de natuur en het spel der seizoenen te aanschouwen.
Een belangrijk literair thema in zijn werk is de ongelijke strijd tussen mens en natuur. Frappant is ook de koppeling van seizoensovergangen aan de veranderingen die personages ondergaan.
Een absolute aanrader is ‘De Boomen’: lofzang op een rij populieren die door de mens worden neergehaald. Brandend actueel…
De installatie is een kijkhut op een locatie ontsierd door beton en het geraas van auto’s. Het monument confronteert de bezoeker met een steeds verder menselijk ingrijpen in het landschap. Natuurpunt was als ambassadeur betrokken bij dit venster.
Locatie: Jaagpad, onder viaduct R8, Kortrijk
Venster - Taal
Dit venster brengt ode aan de Streuveliaanse taal. Wanneer hij op de grenzen van het Nederlands stuitte, kwam de speelvogel in hem naar boven. Hij creëerde eigen woorden en ontleende woorden aan diverse dialecten.
Leerlingen van de Stedelijke Kunstacademie Waregem gingen op zoek naar wat taal voor hen betekent. In eerste instantie is het een middel tot communiceren. Automatisch denken we aan spreken en schrijven, maar taal is meer dan dat. Onze mimiek, gebaren en andere signalen spelen een even grote rol. De taal als spiegel van onze ziel.
Locatie: Vlindertuin Beukenhof, Kerkdreef 64, Anzegem
Venster - Rouw
In de tijd van Streuvels sprak men niet over gevoelens. Dat voel je ook in het werk van Streuvels. Zijn personages zijn zwijgzame mensen die hun innerlijke roerselen voor zich houden. Maar rouw, trauma en herstel zijn impliciet aanwezig.
Denk aan Knorre in de novelle ‘Het Leven en de dood in den ast’ of Jan uit ‘Langs de wegen’. Hoewel de personages niet spreken over hun emoties, heeft Streuvels veel aandacht voor hun psychologische ontwikkeling.
Mensen van De Mare kwamen met het labyrint idee. Als symbool voor dolen en geen uitweg vinden. Maar een labyrint, daar kom je uiteindelijk ook uit. De parallel met rouw en trauma zijn helder.
Locatie: Herdenkingsheuvel, Landergemstraat 45, Anzegem
Venster - Migratie
Streuvels groeit op in een tijd van seizoenarbeiders. Er was onvoldoende werk in Vlaanderen waardoor velen naar Frankrijk trokken om er te werken.
In de novelle ‘De Oogst’ trekken boezemvrienden Rik en Wies naar Frankrijk om de oogst binnen te halen. Het harde labeur eist zijn tol, Rik sterft ver van huis. Verdwaasd blijft Wies achter met de taak dit nieuws thuis te melden.
Migratie komt niet enkel voor in zijn verhalen, maar ook in Streuvels eigen familiegeschiedenis. Zijn ouders bijvoorbeeld leerden elkaar kennen in Roubaix.
Magnolia Collective is een multicultureel collectief van artistiek ondernemende vrouwen. Zij vertaalden het migratie thema naar een lijn van wapperende kledij.
Locatie: Scheldemeersen, Scheldelaan, Avelgem
Venster - Ambacht
Streuvels was zelf een ambachtsman, opgeleid in de bakkersstiel. Het boek ‘Jantje Verdure’ is een ode aan de warme bakker. Ook voor andere ambachten had Streuvels een bijzondere interesse. Zo hielp hij de vakmannen tijdens de bouw van zijn Lijsternest. In zijn volledig oeuvre vind je meer dan 100 ambachten en stielen terug.
Vakmanschap staat vandaag opnieuw in de kijker. In de werkplaats van nieuwe makers worden traditionele vaardigheden gecombineerd met een nieuw arsenaal aan tools.
Deze installatie vertelt het verhaal van de regionale ambachtslui en nieuwe makers van vandaag. Fotograaf Hans Verscheure zocht er elf op en portretteerde hun handen.
Locatie: Millennium park, Sluislaan, Zwevegem
FICHE
| Periode | 2020 - 2022 |
| Dankzij | Vlaamse Overheid |
| Partners |
erfgoed zuidwest & Stijn Streuvelsgenootschap Ambacht, Karkas, Nester & de ambassadeurs |